Tacizden Koruma ve Korunma Kılavuzu
- Tanımlar
-
Taciz Durumlarında Atılabilecekler Adımlar
-
Etik Kurulunun Değerlendirme Süreci
-
Sıkça Sorulan Sorular
Bu kılavuz tüm Boğaziçi Üniversitesi
mensuplarını (öğrenciler, çalışanlar,
öğretim elemanları, akademik yöneticiler ve idari
personel) kapsar.
Boğaziçi Üniversitesinin hedefi kişisel, entellektüel
ve akademik gelişimi besleyecek bir üniversite ortamını
sağlamaktır. Bu ortamda, tacizinin genel kapsamına giren
sömürü, haksız güç kullanımı
ve hakaret içeren söz ve davranışlar ne boyutta
olursa olsun barınamaz. Taciz özgür eğitim ve gelişim
sürecini zedeler. Üniversite ortamında mensupların
birbirlerine karşı saygılı davranmaları
beklenir. Tacizin her türlüsü karşılıklı
saygının eksikliğine işaret eder. Konuşma
özgürlüğü, Boğaziçi Üniversitesinde
amaçlanan eğitim ve gelişim ortamının en
temel unsurlarından biridir. Ancak konuşma özgürlüğü
hiçbir şekilde taciz için kılıf olarak
kullanılmaz.
Üniversite ortamı kurumsal ve profesyonel bir çalışma
ortamı olup, sosyal ortamlarda uygun olmayacak bazı hareketler
çalışma ortamına zarar getirebilir. Amaçlanan
ortamın sürdürülebilmesinde üniversite mensuplarının
önemli görev ve sorumlulukları vardır. Boğaziçi
Üniversitesi mensupları özgürlüklerini kullanırken,
istemeyerek dahi olsa diğer kişilerin hakkı olan özgür,
duyarlı ve saygılı eğitim-gelişim ortamına
zarar vermemek için gerekli duyarlılığı
gösterirler. Boğaziçi Üniversitesi kendi mensuplarını
bilinçlendirme amacıyla, taciz ve cinsel taciz konularını
kapsayan eğitim programları sunar ve destek kaynaklar (websiteleri,
danışmanlar vb.) oluşturur.
İlgili bölümde sıralanan mercilere yapılan
tacizle ilgili şikayetler azami gizlilik ilkelerine uyularak, ivedilikle,
tarafsız olarak, ve başvuruyu yapanın isteği yönünde
gayri-resmi veya resmi olarak değerlendirilir. Gayri resmi başvurularda
gizlilik en üst düzeyde tutulur, ancak bu durumda kurulun etkinliği
sınırlı kalır. Resmi başvurularda ise
şikayet, olayla doğrudan ilgili kişi veya kişilere
bildirilir ve kurul gerekli işlemleri başlatır.
Tanımlar
A) Tacizin Genel Tanımı:
Irk, etnik köken, din, cinsel tercih, cinsiyet ve kişisel özelliklere
yönelik, kişi ya da kişileri küçük düşürücü,
güç kullanımı içeren veya içermeyen
her türlü görsel/sözel veya fiziksel davranışlar
taciz tanımına girer. Tacizi belirleyen unsur niyet değil,
diğer kişinin üstünde bıraktığı
etkidir.
Kişinin gerek bilimsel ve idari yöneticiler,
gerekse meslekdaşlarından / öğrenci arkadaşlarından
/ birlikte çalıştığı iş arkadaşlarından
bir bölümü tarafından kurum içindeki verimliliğini,
saygınlık ve onurunu etkileyecek biçimde huzursuz
edilmesi de taciz tanımına girer. Bu tür taciz kişiyi
kurum içinde izole etmek, projelere katmamak, iletişim ve
diğer özlük haklarını kullanmasını
engellemek gibi örneklerle kendini gösterir.
Taciz içeren davranışlar arasında
tanımlanması en zor olanı cinsel tacizdir. Cinsel
tacizi temelde olayın öznel koşulları belirler.
Cinsel tacizin açık ya da örtülü birçok
çeşidi vardır; genelde ast-üst ilişkileri
veya kadın-erkek ilişkileri içinde görülmesine
karşın, aynı konumdaki bireyler ve hemcinsler arasında
da rastlanılmaktadır.
B) Cinsel Tacizin Tanımı:
Bireyin, istemediği halde cinsel şakalara, tekliflere, cinsel
içerikli görsel, sözel ya da fiziksel bir harekete maruz
kalması aşağıdaki koşullar altında
cinsel taciz olarak tanımlanır.
a. Cinsel içerikli teklife uymadığı takdirde
kişinin akademik ya da iş hayatıyla ilgili bedeller
ödeyeceği, uyduğu takdirde ise hak etmediği kazançlar
sağlayacağının açık olarak söylendiği
veya ima yoluyla belirtildiği durumlar
b. Kişinin korkutulduğu, sindirildiği ve düşmanca
bir ortam yaratılması sonucu akademik ya da iş performansının
etkilendiği durumlar
c. Yukarıda tanımlanan davranışlar ya
da yaratılan olumsuz ortamlar kendilerine yöneltilmiş
olmasa bile, bu kişilerin akademik ya da iş performansının
olumsuz yönde etkilendiği durumlar
C) Eşit Statüde Olmayan Bireyler Arasında
Gönüllü Cinsel ve Romantik İlişkilerle İlgili
Etik Sorunlar
Eşit statüde olmayan bireylerin (öğretim
elemanı ile öğrenci, araştırma görevlisi
ile öğrenci, müdür ile memur, koç ile sporcu,
vb.) gönüllü cinsel ve romantik ilişkilere girmeleri,
her iki taraf için yıpratıcı riskler içerebilir.
Bu tür ilişkilerin çıkar çatışması,
istismar, kayırma potansiyeli taşıma olasılığı
yüksek olup, bundan özgür ve liyakata dayalı çalışma
ortamı zarar görür. Gönüllü ilişkilerde
esas sorumluluk hiyerarşik sıralamada daha üst konumda
olan kişinin üzerindedir. Özellikle öğretim elemanı
ile öğrenci ilişkisi söz konusu olduğunda çok
daha ciddi boyutlarda bir sorun ortaya çıkar. Bu tür
ilişkiler kabul edilemez çünkü öğretim
üyesinin rolü sadece sınıf içindeki konumuyla
sınırlı değildir. O aynı zamanda bir danışman
ve entelektüel yol göstericidir. Bu nedenle, öğretim
elemanının öğrenci üzerinde sahip olduğu
etki ve otorite, gönüllü de olsa, cinsel bir ilişkiyi
kaldırmaz.
Cinsel Tacize Uğradığını Düşünen
Kişilerin Atabilecekleri Adımlar
A) Tacizin Değerlendirilmesi
B) Tacizin Düzeyine Göre Atılabilecek Adımlar,
Alınabilecek Önlemler ve Riskleri
A) Tacizin Değerlendirilmesi:
Tacize uğrayan kişi içinde bulunduğu riski ve tacizin
ciddiyetini kendi başına ya da güvendiği bir kişi
yardımıyla değerlendirir. Bu değerlendirmenin sonucuna
ve bireyin arzusuna göre, akademik danışman, birim yöneticisi,
bu konuda uzman kişiler, ÜYEK veya BÜREM devreye girebilir.
Değerlendirmenin sonucunda, taciz aşağıdaki üç
kategoriden biri içinde sınıflandırılır.
1. Basit Taciz: Tehdit unsuru taşımayan, ancak rahatsız
edici, istenilmeyen ortamları yaratan hareketler. Örneğin,
laf atmak, cinsel içerikli şakalar, iltifatlar ya da argo
sözcükler kullanmak, flört etmek için ısrarcı
davranışlar, pornografik materyal ile rahatsız etmek,
kişinin cinsel yaşamıyla ilgili sorular sormak veya
dedikodu üretmek v.b.
2. Orta Düzeyde Taciz: Yukarda belirtilen
basit cinsel taciz hareketlerin, rahatsız ediciliği yönündeki
uyarılara karşın sıklaşarak sürdürülmesi.
3. Ağır Taciz: Tehdit unsuru içeren
ve kişinin davranışlarını kontrol etmeye
yönelik, süreklilik ya da şiddet içeren hareketler
(örneğin takip etme, tehdit etme, telefonda ya da elektronik
ortamda sıklıkla rahatsız etme, v.b). Cinsel içerikli
teklife uymadığı durumlarda kişinin akademik
ya da iş hayatıyla ilgili bedeller ödeyeceği,
uyduğu takdirde ise hak etmediği kazançlar sağlayacağının
açık olarak söylendiği veya ima yoluyla belirtildiği
durumlar.
B) Tacizin Düzeyine Göre Atılabilecek
Adımlar, Alınabilecek Önlemler ve Riskleri
1. Basit tacizde atılabilecek adımlar:
Bu hareketin hoş karşılanmadığının
söz veya davranışlarla belirtilmesi ya da bu ortamdan uzaklaşılması.
Riskler:
Tartışma olasılığı
Tacizin artma olasılığı
Belgeler:
- Tacizciden gelecek notların, mesajların saklanması
- Olaya ilişkin ayrıntılı kayıt tutulması
2. Orta Düzeyde Tacizde Atılabilecek Adımlar:
Bu düzeyde atılabilecek adımlar ikiye ayrılır:
2.1) Resmi Olmayan Girişimler:
-
Tacizde bulunan kişiye, rahatsız edici hareketlerinden
vazgeçmediği takdirde, resmi adımlar atılacağının
sözel veya yazılı olarak açık bir şekilde
belirtilmesi.
- Durumla ilgili olarak konuda uzman kişi ve mercilere danışılması.
- Üçüncü kişilerin (ortak arkadaşlar,
danışman, birim yöneticileri, kurul üyeleri gibi)
aracı olarak devreye girmeleri.
2.2) Resmi Girişimler:
- Sonuç alınmadığı takdirde, şikayetin
bir üst kademeye iletilmesi.
- Akademik danışman, birim yöneticisi gibi kişilere
veya doğrudan ÜYEK'e durumu belirten yazılı şikayette
bulunulması.
Riskler:
- Tartışma olasılığı
- Tacizin artma olasılığı
- Çevre tarafından dışlanma, mimlenme olasılığı
- İş veya fırsat kaybı
Belgeler:
- Tacizciden gelen notların, mesajların saklanması
- Olaya ilişkin ayrıntılı belgelerin tutulması
- Bütün atılan adımların ve sonuçlarının
kaydının
tutulması
- Varsa tanıkların desteğinin istenmesi
3) Ağır Tacizde Atılabilecek Adımlar:
- Tehdit unsuru içeren ve kişinin güvenliğini
riske atan durumların gerekli mercilere, hem şikayet hem
korunma amacıyla bildirilmesi gerekir. Bu merciler akademik veya
diğer üst yöneticiler, ÜYEK, ve hatta polis veya
savcılık olabilir.
- Kişinin destek için BÜREM'e veya bir terapiste başvurması
önerilir.
- Bu düzeydeki tacizi yok saymak kişinin güvenliğini
tehlikeye atacağı için yukarda belirtilen önlemlerin
yanısıra diğer kişisel önlemler alınmalıdır
Riskler:
- Daha önce sözü edilen riskler
- Psikolojik terör
- Maddi zarar
- İş ve işlevsellik kaybı
- Fiziksel zarar
- Belgeler:
- Yukarıda belirtilen belgelerin tutulması ve güvenli
bir yerde saklanması
Etik Kurulunun Değerlendirme Süreci
İvedi, adil ve özenli değerlendirme
süreci: Başvurular süratle ve özenle değerlendirilir.
Başvurulara verilecek cevap başvurunun öznel koşullarına
göre oluşturulur. Gayri-resmi başvurularda ÜYEK
ancak danışmanlık görevi üstlenir. Resmi
olanlarda ise arabuluculuk, ayrıntılı soruşturma
ve üniversite disiplin kuruluna sevk gibi gerekli görünen
adımlar atılır.
Gizliliğin gözetilmesi: Değerlendirme
sürecinde her iki tarafı da korumak amacıyla gizlilik
ilkesine bağlı kalınır. Değerlendirme sonucunda
işlem yapılması gereken durumlarda bile gizlilik ilkesi
gereği sadece gerekli bilgiler ilgili mercilere verilir. Tüm
başvurularla ilgili kurul belgeleri bir sonraki kurul üyeleri
dışındaki merci ve kişilere kapalıdır.
Misillemeye karşı koruma: ÜYEK'e
şikayette bulunmuş kişilerin misilleme hareketlerine
karşı korunmasına çalışılır.
Kasıtlı ya da temelsiz şikayetlere karşı
gerekirse disiplin soruşturması açılması
için girişimde bulunulur.
Sıkça Sorulan Sorular
1. Bir davranışın, şakanın,
ya da sözün taciz tanımına girip girmediğini
nasıl anlarız?
Aşağıdaki sorular üzerine düşünmek
bu konuda faydalı ip uçları verebilir:
- Bu ilişkinin tarzı üniversite ortamına uygun
mudur?
- Diğer üniversite mensupları bu davranışı
üniversite ortamına uygun bulur muydu? Başka bir deyişle,
sağ duyusuna saygı duyulan/duyduğunuz kişiler bu
duruma nasıl tepki gösterirlerdi?
- Bu davranışıma yakınlarım tanık
olsa mahçup olur muydum?
- Bir yakınım bu tür davranışlara maruz
kalsa onun adına rahatsızlık duyar mıydım?
- Dışardan bakanların yanlış yorumlayacakları
bir durum var mı?
- Çevreden gelen açık ya da ima yollu olumsuz tepkileri
görmemezlikten mi geliyorum?
2. Bir davranışın karşısındakinde
rahatsızlık yarattığını anlayan
kişi neler yapabilir?
- Davranışının uygun düşmediğini
fark eder etmez özür dileyebilir.
- Benzer davranışlardan bilinçli olarak kaçınır.
- Olayı görmemezlikten gelmez veya önemini küçümsemez.
- Başkalarının olayı görmemezlikten
gelen veya önemini küçümseyen tavsiyelerine uymaz.
- Söz konusu ilişki hiyerarşik bir ilişki ise,
üst konumda olan kişi diğer kişiyle ilgili sorumluluklarını,
eğer mümkünse, uygun başka birine devreder.
3. Cinsel tacize maruz kaldığını
düşünen kişi neler yapabilir?
- Cinsel tacize maruz kaldığını hisseden kişi,
bu durumda yalnız olmadığı ve yalnız
bırakılmayacağını bilmelidir.
- Öncelikle Boğaziçi Üniversitesinin tacizden koruma
ve korunma kılavuzunun bütünüyle okunup bu durumda
atılabilecek adımlar üzerinde düşünülerek,
gerekirse güvenilir biri yardımıyla durum değerlendirilmesi
yapılır.
- Şayet karşıdaki kişiyle doğrudan konuşma
yolu tercih edilirse, bu konuşmanın açık,
net ve tutarlı bir mesaj içermesine özen gösterilmelidir.
- Olayı güvenilen biriyle paylaşmak, olayın
doğru yorumlanması ve uygun adımların atılması
açısından önemlidir.
- Sorunu kaçamak ya da başka bir etkisiz bir yolla savuşturmak
yerine, doğrudan bir tepki verilmesi daha uygundur. Örneğin;
'yemek davetinize teşekkür ederim, ama Pazartesi günü
meşgulüm' yerine 'teşekkür ederim ama ben üniversitede
eşit ilişki içinde olmadığım kişilerle
çıkmıyorum.'